تذهیب طرح لچک و ترنج بر روی جلد قرآن موجود در موزه هنر والترز

جلد قرآن که در موزه هنر والترز نگهداری می‌شود، دارای تذهیبی بر روی چرم با طرح لچک‌ترنج است. این اثر با رنگ‌های چشم‌نواز لاجورد، شنگرف، طلایی و مشکی تزئین شده و آیت‌الکرسی به خط نسخ در کادربندی فضای بیرونی تذهیب نقش بسته است. همچنین، در قسمت بیرونی جلد، صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) با خط نسخ به صورت برجسته اجرا شده است. این جلد تذهیب ارزشمند متعلق به دوره صفوی می‌باشد.

قرآن موجود در موزه هنر والترز یک نسخه تذهیب‌شده از قرآن است که در قرن یازدهم هجری و در دوران صفویه ایران ساخته شده است. جلد این قرآن، از چرم سیاه تهیه شده و با طراح «لچک‌ ترنج» تزئین شده است. طرح مرکزی روی جلد به شکل ترنج قرار دارد که با دو «سرترنج» در قسمت بالا و پایین تکمیل شده است.

این تذهیب روی چرم با استفاده از رنگ‌های لاجورد، شنگرف، طلایی و مشکی طراحی شده است. پس‌زمینه داخلی طرح به رنگ طلایی همراه با نقوش اسلیمی اجرا شده که خود نیز به رنگ طلایی جذابیت بیشتری به اثر بخشیده است. برخی از گل‌های موجود در این اسلیمی داخلی با تزئینات سنتی دندانه‌دار و رنگ لاجورد به زیبایی آراسته شده‌اند.

قاب بیرونی طرح لچک و ترنج به رنگ طلایی جلوه‌ای متفاوت ایجاد کرده است. حاشیه این اثر با کادربندی دقیق و هنرمندانه تقسیم‌بندی شده و در هر یک از این کادرها، متن آیت‌الکرسی با خط نسخ ظریف و زیبا حک شده است، که هنر خوشنویسی را با جذابیت بصری در هم آمیخته است.

اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ

الْقَیُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَلاَ نَوْمٌ

لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ

مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ

إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ

وَمَا خَلْفَهُمْ

وَلاَ یُحِیطُونَ بِشَیْءٍمِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء

وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ

وَلاَ یَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا

وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ

متن آیت‌الکرسی از بخش بالایی و قسمت میانی جلد آغاز شده و تا کادر بالایی سمت چپ ادامه پیدا می‌کند.

لبه برگردان جلد قرآن

در بخش لبه برگردان جلد قرآن نیمه‌طرح، همین طراحی مشابه پیاده‌سازی شده است. در فضای بیرونی «لچک ترنج»، حاشیه طلایی برجسته مانند قبل دیده می‌شود، اما متن نوشته داخل کادربندی‌ها شامل آیه 56 از سوره احزاب، معروف به آیه صلوات بر پیامبر (ص)، به خط نسخ است که به‌صورت جداگانه و در قالب کادربندی به شکل زیر درج شده است.

إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ

يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا

الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ

وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا

این متن با خط نسخ از پایین روی جلد آغاز شده و در بخش بالا به پایان می‌رسد.

تذهیب درون کادربندی

در فضای بیرونی کادر نوشته صلوات بر پیامبر (ص)، کادربندی کوچکتری با طرح‌های تذهیب مشاهده می‌شود. این کادر به شکل مستطیل کشیده با لبه‌های گرد طراحی شده است که ظاهری منحصربه‌فرد به آن بخشیده. میان این مستطیل‌ها یک دایره قرار دارد و این ترکیب هندسی جلوه‌ای خاص به کل طرح داده است.

لبه‌های طلایی مستطیل‌ها با طراحی دایره طلایی به‌طور هماهنگ و هنرمندانه در هم آمیخته‌اند. داخل این مستطیل و دایره با نقش‌های اسلیمی ساده‌ای به رنگ طلایی تزئین شده که زیبایی و جذابیت بیشتری به طرح بخشیده است.

پس‌زمینه داخل مستطیل به رنگ لاجوردی رنگ‌آمیزی شده و پس‌زمینه داخلی دایره رنگی شنگرف دارد، که ترکیب این رنگ‌ها جلوه‌ای چشم‌نواز و باشکوه ایجاد کرده است.